O szkole

          Weryńska Szkoła Podstawowa znajduje się od wielu lat w tym samym miejscu. Jak długo? Brak źródeł historycznych, nie pozwala jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. To, co na ten temat wiemy dzisiaj zawdzięczamy historykom - regionalistom.

          Źródła historyczne, w których wieś Werynia występuje już od ponad 500 lat nie wspominają wówczas o szkole. Nic dziwnego. W tamtych czasach szkoły organizowano przy parafiach. Werynia była wtedy silnie związana z Kolbuszową, w której istniała parafia katolicka, a przy niej szkoła parafialna. Sytuacja niewiele zmieniła się w 1772, po I rozbiorze Polski, kiedy ziemia kolbuszowska znalazła się pod panowaniem austriackim. Werynianie (zapewne nieliczni) mogli korzystać z edukacji w zorganizowanej przez władze zaborcze w kolbuszowskiej szkole ludowej, która zastąpiła wcześniejszą szkołę parafialną. Tak było przez następne co najmniej 95 lat.

         Dopiero po wielkich reformach 1867 roku i nadaniu Galicji autonomii, także we wsiach galicyjskich organizowano szkoły ludowe.

Dokumenty źródłowe, które mogłyby dać pewność, co do daty powstania szkoły ludowej w Weryni zostały zniszczone w czasie inwazji rosyjskiej w 1914. Dopiero w zapiskach z 1891 znajduje się wzmianka o budynku szkoły. Stał on na miejscu współczesnej szkoły podstawowej. Jego wartość wyceniono na 1500 ówczesnych złotych reńskich. Roczne utrzymanie tej szkoły przez gminę w Kolbuszowej wynosiło wtedy 300 złotych reńskich. 

Budynek szkolny był niestety mocno zagrzybiony i w 1895 roku wzniesiono obok niego przy pomocy finansowej dziedzica Weryni hrabiego Zdzisława Tyszkiewicza drugi, murowany budynek szkolny (stary budynek istniał jeszcze do rozbiórki w 1921 roku). 

          Według danych z 1911 roku do weryńskiej szkoły ludowej uczęszczało 278 uczniów spośród 350 w wieku szkolnym. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić jak kilku nauczycieli w fatalnych warunkach lokalowych organizowało zajęcia dla tak wielu uczniów.

          W czasie I wojny światowej w 1914 Werynia została zajęta przez Rosjan. Późniejsze zapiski informują, że carskie wojsko m. in. zrabowało lub zniszczyło wtedy starszą kronikę szkoły. Wydarzenia związane ze szkołą i Werynią odtworzyła w swoich zapiskach pani Felicja Hanulówna, która wówczas objęła stanowisko nauczyciela w szkole. Naukę szkolną wznowiono w 1915 roku po wygnaniu agresorów.

          W 1918 roku odrodziła się niepodległa II RP, która sprawnie zorganizowała szkolnictwo. Na poziomie podstawowym powstała wówczas w Weryni na miejscu galicyjskiej szkoły ludowej polska Szkoła Powszechna. Szkoły tego typu były 7 - letnie, jednak w mniejszych miejscowościach, tak jak w Weryni organizowano je jako szkoły 4 - letnie. Weryńska 4 - letnia Szkoła Powszechna mieściła się w 2 budynkach - murowanym i drewnianym, które przejęła po wcześniejszej galicyjskiej szkole ludowej. Przy szkole były 2 ogrody. Jeden z nich był szkolny. Drugi należał do kierownika szkoły.

          W latach 20 - tych w naszej szkole swoją edukację rozpoczynało wielu ludzi, którzy potem wykazali się swoją pracą i patriotyzmem. Jednym z nich był Józef Batory - późniejszy oficer WP, AK i działacz WIN, jeden z "Żołnierzy Wyklętych" zamordowany przez władze komunistyczną w 1951. 20 czerwca 2004 roku został on patronem weryńskiej podstawówki.

          1939 - wybuch II wojny światowej uniemożliwił rozpoczęcie roku szkolnego. Już 8 - 9 września 1939 wojska niemieckie zajęły Werynię. W budynku szkolnym istniał krótko ich polowy szpital (lazaret). Rozpoczęła się okupacja. 

Niemieckie władze okupacyjne zezwoliły na otwarcie szkół powszechnych. 23 października 1939 rozpoczął się rok szkolny w Publicznej Szkole Ludowej w Weryni (tak określały szkoły powszechne władze okupacyjne). Nakaz oddania wszystkich podręczników, książek, map wyjaśniał zamiary okupantów, podobnie jak i przeniesienia do innych szkół oraz zwolnienia nauczycieli. Polacy mieli być tanią siłą roboczą. Polski patriotyzm, rzetelna wiedza, to były wartości zakazane. W tych warunkach szkoła nie mogła spełniać swoich istotnych zadań w służbie narodowi. Zarówno nauczyciele, jak i niektórzy uczniowie weryńskiej szkoły uczestniczyli w tajnym nauczaniu, które odbywało się także na terenie wsi.

          Na początku sierpnia 1944 ziemia kolbuszowska została wyzwolona spod okupacji niemieckiej. Powstawała nowa, komunistyczna władza. Do organizowanych, odbudowywanych szkół powracali przedwojenni nauczyciele. 

Rok szkolny 1944/1945 zaczął się w Weryni 4 września 1944 od uroczystej mszy świętej. Jeszcze kilka lat, zanim władza komunistyczna nie okrzepła pozwalano na udział szkoły w uroczystościach religijnych.

     Nowa szkoła nosiła nazwę Szkoły Podstawowej, ale nadal mieściła się na miejscu swoich poprzedniczek i korzystała z tego samego budynku, który w czasie wojny po 3- krotnym pobycie w nim wojska został całkowicie ogołocony z resztek pomocy szkolnych. Szkoła musiała dostosować się do nowych warunków. 

Nauczyciele mieli kształcić i wychowywać w duchu żądanym przez komunistyczną władzę. Wychowawcy, którzy znali prawdę np. o wielu wydarzeniach z historii najnowszej nie mogli mówić o tym swoim uczniom. Taki stan rzeczy zaznaczył się szczególnie mocno do 1956 roku, w okresie najmocniejszej sowietyzacji Polski. 

Pomimo takiej trudnej sytuacji nauczyciele SP w Weryni uczyli nadal tego, co niezbędne we współczesnym życiu - czytania, pisania, rachunków, podstaw wiedzy z różnych dziedzin. Uczniowie uczyli się działania zespołowego. Od początku lat 50-tych w szkole istniała drużyna ZHP, SKO, PCK, Komitet Obrońców Pokoju. Nauczyciele szkoły w Weryni uczestniczyli również w zwalczaniu analfabetyzmu. 

Z inicjatywy pedagogów zorganizowano w szkole dożywianie około 100 dzieci z biednych rodzin. Oprócz kwestii ideologicznych SP w Weryni borykała się w okresie powojennym także z prozą życia. Stary budynek był zagrzybiony i pokryty w połowie przeciekającym gontowym dachem. Dach został, wymieniony na blaszany. Nastąpiły też inne pozytywne zmiany w dziedzinie stanu materialnego szkoły, m. in. w 1952 doprowadzono elektryczność. 

          W 1956 roku, jak pisze Marian Piórek, mieszkańcy wsi zawiązali około 30 - osobowy Komitet Budowy Szkoły. Na jednym z zebrań gromadzkich mieszkańcy Weryni opodatkowali się sami, aby w ten sposób zdobyć część środków na dobudowanie nowego skrzydła do historycznego budynku szkoły. Pomogły władze szkolne i do 1958 roku w dużym stopniu własną pracą mieszkańcy zbudowali nowy fragment szkoły, który jeszcze obecnie w 2016 roku jest jej główną częścią.

          Pod względem organizacyjnym weryńska podstawówka przechodziła kolejne przemiany takie jak w całej Polsce. W roku szkolnym 1966/67 przekształciła się ze szkoły 7 - letniej w 8 - letnią.

W roku szkolnym 1999/2000 SP w Weryni stała się 6 - letnią. Uczniowie, którzy wtedy skończyli klasę VI kontynuowali naukę w następnym roku szkolnym w Gimnazjum nr 1 w Kolbuszowej (kolejne roczniki uczyły się już w Gimnazjum nr 2 w Kolbuszowej). Ostatnia ósma klasa zakończyła swoją naukę w czerwcu 2000 roku.

         Jedna z ważniejszych uroczystości miała miejsce w Weryni w 1976 szkoła, kiedy szkoła otrzymała sztandar bez nadania imienia. Praca uczniów i nauczycieli przynosiła konkretne wyniki w postaci sukcesów w wielu dziedzinach. Kolejni dyrektorzy dbali o polepszanie warunków nauki i pracy. Do szkoły doprowadzono bieżącą wodę, uruchomiono centralne ogrzewanie, wymieniono drewniane podłogi na korytarzach i w klasach, w miejsce zewnętrznych toalet zbudowano toalety wewnątrz szkoły. W kolejnych latach wymieniono stolarkę okienną, wymieniono pokrycie dachu na blachę oraz docieplono budynek wraz z wykonaniem elewacji szkoły. Systematycznie odnawiano całe wnętrze budynku, dokonywano jego modernizacji. Podobnie stale zmieniało się wyposażenie szkoły w pomoce naukowe. Wszystkie te ważne prace były możliwe dzięki zaangażowaniu kolejnych dyrektorów SP w Weryni, życzliwości władzy samorządowej zarówno w Weryni, jak i w Kolbuszowej oraz sponsorom, którzy bezinteresownie wspierali szkołę w jej potrzebach. 

          Wielkim wydarzeniem w historii naszej placówki oświatowej było nadanie jej imienia kapitana Józefa Batorego. Nastąpiło to 20 czerwca 2004 roku w czasie obchodów 500 - lecia Weryni.

         Obecnie społeczność szkoły i mieszkańcy wsi cieszą się z oddanej do użytku nowej części szkoły, która dzięki wielkiemu zaangażowaniu wielu ludzi powstała obok dotychczasowego budynku. Nowa część szkoły rozwiązała ważne, dotąd przez dziesiątki lat nie dające się rozwiązać problemy. Wreszcie po raz pierwszy w swojej historii szkoła posiada własną salę gimnastyczną z prawdziwego zdarzenia. Także Przedszkole Publiczne w Weryni znalazło w nowej części szkoły odpowiednie lokum.

Obok budynku szkoły udało się także zbudować boisko wielofunkcyjne.

Tekst opracowano na podstawie:

1. Marian Piórek, "Dzieje szkolnictwa parafialnego, ludowego, powszechnego i podstawowego w powiecie kolbuszowskim (XVI - XX w.)".

2. Marian Piórek, "Pięć wieków Weryni".

3. Kronika szkoły w Weryni.

                                                                                                                   Opracowanie: G. Zywer, B. Salach

20 lutego 1914 - Józef Batory urodził się w Weryni.

1920 - 1924 - uczył się w Szkole Powszechnej w Weryni.

1925 - 1927 - dalsza nauka w Szkole Powszechnej w Kolbuszowej.

1927 - 1935 - nauka w Prywatnym Koedukacyjnym Gimnazjum w Kolbuszowej, na zakończenie której Józef Batory zdał egzamin maturalny.

1935 - 1936 - służba wojskowa w 2 Pułku Strzelców Podhalańskich i ukończenie Kursu Podchorążych Rezerwy Piechoty w 22 Dywizji Piechoty Górskiej, awans na stopień kaprala- podchorążego.

1937 - początek studiów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w  Krakowie.

1 września 1939 - wybuch II wojny światowej. Józef Batory w stopniu podporucznika walczył w obronie Polski jako dowódca plutonu karabinów  maszynowych w 2 Pułku Strzelców Podhalańskich z Sanoka.

1939 - 1945 - okres II wojny światowej. Polska okupowana przez Niemcy hitlerowskie. Porucznik Józef Batory walczy o wyzwolenie Ojczyzny jako adiutant komendanta Obwodu Armii Krajowej "Kefir" w Kolbuszowej, później obwodu AK w Rzeszowie. Awans do stopnia kapitana.

1944 - 1945 - po wygnaniu Niemców, na rozkaz sowieckiego dyktatora Stalina wprowadzano w Polsce siłą komunizm. Dawni żołnierze Armii Krajowej musieli nadal walczyć o Polskę demokratyczną i wolną. Wśród nich był kapitan Batory, który wstąpił do organizacji "Wolność i Niezawisłość".

1947 - kapitan Batory należał do IV Zarządu Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość".

2 grudnia 1947 - Józef Batory został aresztowany w Warszawie przez służby komunistyczne i osadzony w więzieniu na Mokotowie.

1947 - 1950 kapitan Batory wraz z 6 kolegami z IV Zarządu WIN został poddany śledztwu i torturom, a następnie sądowi. Na całą siódemkę wydano wyroki śmierci.

1 marca 1951 - zamordowanie Józefa Batorego wraz z kolegami w więzieniu mokotowskim w Warszawie i pochowanie ciała w nieznanym miejscu. Przez następnych 40 lat w Polsce nie wolno było mówić o takich ludziach jak Batory i jego koledzy, dlatego nazwano ich "Żołnierzami Wyklętymi".

1992 - dopiero po 40 latach od śmierci  "Żołnierzy Wyklętych", po upadku władzy komunistycznej w Polsce nowe sądy uznały, że "Żołnierze Wyklęci" to tak naprawdę "Żołnierze Niezłomni", bo aż do ofiary swojego życia pozostali wierni Polsce.

20 czerwca 2004 - kapitan Józef Batory stał się patronem naszej szkoły.

1 marca 2010 - prezydent RP Lech Kaczyński nadał pośmiertnie kapitanowi Batoremu odznaczenie - Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Polski.

2011 rok - w 60 rocznicę zamordowania naszego patrona  i jego kolegów Sejm RP upamiętnił ich  męczeństwo  ustanawiając Narodowy Dzień Pamięci "Żołnierzy Wyklętych" obchodzony co roku 1 marca.

1 marca 2013 - minister obrony narodowej Polski awansował pośmiertnie kapitana Batorego do stopnia majora.

17 listopada 2013 - przy jednej z głównych ulic Rzeszowa odsłonięto Pomnik "Żołnierzy Wyklętych". Jedno z 7 popiersi pomnika przedstawia majora Józefa  Batorego - patrona naszej szkoły.

Na kolbuszowskim cmentarzu, przy Parafii Wszystkich Świętych, znajduje się symboliczny grób Patrona naszej szkoły - Józefa Batorego oraz jego brata Augusta, żołnierza Armii Krajowej.

          W 2010 roku został stworzony Hymn naszej Szkoły. Pierwotny tekst Hymnu napisała Pani Maria Tylutka, pełniąca wówczas funkcję przewodniczącej Rady Rodziców, natomiast parafrazę oryginalnego tekstu, do potrzeb napisanej przez siebie muzyki, dokonał Pan Jarosław Mazur. Oryginalną wersję z wokalem przygotował również Pan Mazur, a głosu użyczyła Anna Kwas.

Link do Hymn - podkład (trzeba skopiować do przeglądarki):

https://drive.google.com/file/d/1NaSncvSdHVDHXk62N0Nofs38nAU2E7Tz/view?usp=sharing

Link do Hymn - vokal (trzeba skopiować do przeglądarki):

https://drive.google.com/file/d/1DbYOi6P0FuOOxJIBCPR_DzqgyuetMQiT/view?usp=sharing